Te Ao Taketake

Kua roa tā tātou whawhai, arā, tā te ao taketake whawhai ki a tauiwi, mō te mana motuhake o te tangata. Kei roto i ngā pukapuka hītori me ngā kōrero tuku iho a ngā tūpuna te taunakitanga o ngā taukumekume, o ngā kakaritanga ki a tauiwi.

I pae mai a tauiwi ki uta ki ngā takutai o ngā whenua katoa o te ao. Ko tā tauiwi mahi ki te ao taketake, he patu tikanga, he kōhuru tāngata, he raupatu whenua, ā, monemone noa. Ki ngētehi tāngata kua panoni ngā tai, kua mutu tēneki mahi, ā, kua murua ngā hara o tauiwi mā. Engari kē, ki ngētehi atu, e whakamau tonu ana i ngā kinonga a tauiwi. E patua tonutia ana ngā tikanga taketake, e raupatu whenua tonu ana a tauiwi. Heoti anō, ko te tino e whakararuraru ana i ngā mātanga mātauranga o te ao taketake, ko te kōhurutanga o te mana motuhake, ā, ko te tūrakitanga hoki o te tino rangatiratanga.

He āhua kino, he whakaaro kino kua āta kuhu haere i ngā poka o te hinengaro, i ngā kokonga o te ngākau, ā, i ngā awe o te wairua. E pā kaha tonu ana tēneki āhua ki ngā tāngata o te ao taketake. Ka rere atu ngā urupounamu, ‘me aha te ao taketake? Kei whea rā tōku reo taketake? He aha taku koha ki tōku ao taketake?’ Nei rā tētehi paremata. He ngeri e whakahau ana, e whakatītina ana i te ao taketake. Ahakoa ngā pīere nuku me ngā papatoiake, e akiaki ana te ngeri nei, kia tū kaha, kia tū mārō, kia tū rangatira tonu ai ngā tāngata o te ao kua aupēhi nei.

Hei te tau 2012, ka heria te ngeri nei ki Amerika. Ka whakarewahia ki te Hui Whakaora Reo ki Niu Ioka, hei kupu tautoko i te kauwhau a Ahorangi Tīmoti Kāretu. Whai muri, ka kawea hoki te ngeri nei ki te Hui Native American & Indigenous Studies Association (NAISA), Connecticut. Ka taetae atu te iti me te rahi, ahorangi mai, tākuta mai, kaiako mai, tauira mai. 20 ngā tāngata o Te Wānanga Aronui o Tāmaki Makau Rau e haere ana ki te whakatakoto whakaaro, ki te kauwhau, ā, ki te tautoko i ngā kaupapa taketake o te ao.